دکتر حسن رودگری
دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
کارگروه تازه‌های علمى کرونا
سازمان نظام پزشکى کشور
اولین بار چند ماه پیش پروفسور داونپورت از انستیتو کِربی دانشگاه نیو ساث ولز استرالیا به نیمه‌عمر ۱۰۸ روزه آنتی‌بادی‌های ناشی از واکسن برای مقابله با اشکال خفیف و متوسط کووید۱۹ اشاره کرد. بیشتر این اطلاعات از پیگیری طولانی مدت داوطلبانی که در کارآزمایی های واکسن‌ها شرکت نمودند و همچنین دیتابیس واکسیناسیون ملی انگلستان به دست آمده است.
البته هنوز طول زمان و میزان دقیق اثربخشی واکسن‌ها علیه اشکال شدید کووید۱۹ که منجر به بستری و مرگ شوند مشخص نیست و اینکه آیا ایمنی خاطره‌ایی و طولانی بدن علیه شکل شدید بیماری دقیقاً تا چه زمان باقی خواهد ماند. این شک مبحث دوز بوستر را بخصوص برای مسن‌ترها و گروه‌های پرخطر برانگیخت.
دکتر نیکول دوریا-رُز، ایمیونولوژیست انستیتو ملی آلرژی و بیماری‌های عفونی از دانشگاه مریلند آمریکا می‌گوید از همه‌چیز در طبیعت تدریجاً کاسته می‌شود از جمله آنتی‌بادی‌های خنثی‌کننده ضدویروس کرونا. این آنتی‌بادی‌ها با تزریق واکسن سریعاً افزایش یافته و تقریباً بلافاصله شروع به کاهش تدریجی می‌کنند و این اصل برای همه واکسن‌هاست. البته دکتر جنیفر گومرمان از دانشگاه تورنتو کانادا می‌گوید ایمنی سلولی ناشی از عملکرد memory B cells در همکاری با T cells برای زمانی بسیار بیشتر در قالب پدیده خاطره ایمنی باقی می‌ماند و این نوع ایمنی است که مدنظر فلسفه تولید واکسن‌های طولانی اثر است.
در یک مطالعه طولانی‌تر بر روی ایمنی واکسن‌های کووید۱۹ محققین دریافتند که هر سه جز ایمنی شامل آنتی‌بادی و B cells و T cells که با واکسن تحریک شدند، حداقل برای ۶ ماه (مدت مطالعه) بعد از واکسن هنوز در حال تکثیر و مبارزه با ویروس بودند. البته برخلاف B تعداد T cellهای تحریک شده تقریباً ثابت باقی ماند.
لذا دکتر جان وِری از دانشکده پزشکی دانشگاه پنسیلوانیا می‌گوید هرچند ایمنی ناشی از آنتی‌بادی در شما کاسته می‌شود اما ایمنی سلولی در زمان خود و در مواجهه با بیماری مجدداً عکس‌العمل نشان می‌دهد. از طرفی دکتر علی العبدی از دانشگاه واشنگتن در میسوری آمریکا می‌گوید بررسی آن‌ها نشان داده که B cellها در غدد لنفاوی افراد واکسینه با ایجاد جهش‌های راندوم در ژن‌های خود نسل‌های جدیدی پدید می‌آورند که آنتی‌بادی‌های جدیدتری تولید می‌کنند که حتی بر واریانت دلتا نیز مؤثر است، لذا ایمنی سلولی خاطره‌ایی یک مکانیسم قوی و ماندگارتر است و طبق تحقیق آن‌ها ماندگاری این مکانیسم در واکسن‌های mRNA تا ۱۵ هفته بیشتر دیده شده است.
اما در مقابل، مطالعات دکتر تئودورا هاتزیونا که یک ویروس‌شناس در دانشگاه نیویورک است در کنار مطالعات اِران وایزمن از انستیتوی علوم اِهووُت و مطالعات دکتر لیث ابو رَدّاد از موسسه ویل-کورنل قطر بر روی واکسیناسیون‌های ملی به نوعی هشدار دهنده بوده و حاکی از کاسته شدن سطح آنتی‌بادی و افزایش احتمال ابتلا به کووید۱۹ و حتی با به نوع شدید است (احتمال کم). آن‌ها دریافتند افرادی که دو دوز حدود یک سال پیش گرفتند دو برابر بیشتر از افرادی که اخیراً واکسینه شدند، مبتلا می‌گردند. البته مطالعات آن‌ها نشان می‌دهد که دوز سوم (بوستر) به طرز چشمگیری ایمنی را بخصوص در مسن‌ترها افزایش می‌دهد. نهاد بهداشت عمومی انگلیس هم اعتقاد به افزایش فاصله بین دوزها برای افزایش مدت ایمنی بخشی واکسن‌ها دارد. از سویی، دکتر فیودور کندراشاو، یک ژنتیسیست از موسسه علوم و فنون اتریش اعتقاد دارد واکسن‌ها و دوز بوستر علاوه بر کاهش تعداد بیماران شدید و مرگ و میر با شکستن زنجیره انتقال و کاهش دوره بیماری از پیدایش واریانت های جدید نیز می‌کاهند. چون واریانت های جدید بیشتر در پیک‌های کنترل نشده و وسیع پدید می‌آیند.
نتیجه می‌گیریم که اولاً دوز سوم (بوستر) در اسرع وقت و برای همه درنظر گرفته شود. ثانیاً بررسی سطح آنتی‌بادی‌ها روش خوبی برای تعیین میزان اثربخشی واکسن‌ها نیست چون ایمنی سلولی نقش کلیدی ایفا می‌نماید که در تست‌های روتین مشخص نمی‌شود. ثالثاً کاهش فاصله بین دورها شاید از میزان ایمنی بخشی بکاهد، پس برای زدن دوز بعدی عجله نکنیم. رابعاً به نظر می‌رسد هرچند کاهش سختگیری‌های بهداشتی، کاهش رعایت پروتکل‌ها، فاصله گرفتن از زمان تزریق واکسن در افراد و نهایتاً گشودن قرنطینه‌ها موجب موج‌های بعدی می‌شود، کما اینکه اروپا و آمریکا نیز با آن مواجهند، اما شدت بیماری و مرگ و میر ناشی از آن مثل قبل بالا نیست و حتی دوز سوم می‌تواند از آن بکاهد.
منابع:
-Nature, Vol 597, 30Sep2021/News
-Khoury, et al. Nature Rev Immunol. Dec2020
-Turner, et al. Nature 2021, Vol 595, 421-425
-Goel, et al. Preprint at bioRxi
دکتر حسن رودگری دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی کارگروه تازه‌های علمى کرونا سازمان نظام پزشکى کشور اولین بار چند ماه پیش پروفسور داونپورت از انستیتو کِربی دانشگاه نیو ساث ولز استرالیا به نیمه‌عمر ۱۰۸ روزه آنتی‌بادی‌های ناشی از واکسن برای مقابله با اشکال خفیف و متوسط کووید۱۹ اشاره کرد. بیشتر این اطلاعات از پیگیری طولانی …
