ترجمه: ندا احمدلو/ دندانه
اگر کسی موقع جویدن غذا با احساس درد مواجه شود یا اگر دندانش به‌طور کاملا ناگهانی نسبت به گرما و سرما واکنش و حساسیت نشان دهد، احتمالا دندان ترک‌خورده‌ای در دهانش دارد.
ویژگی هر گونه درد مرتبط با ترک‌خوردگی دندان همین است که لحظه‌ای احساس می‌شود و لحظه‌ای بعد از بین می‌رود. همین ویژگی می‌تواند پیدا کردن محل ترک‌خوردگی را برای دندانپزشکان سخت و چالش‌برانگیز کند، خصوصا اگر ترک‌خوردگی بسیار کوچک و ظریف باشد.
بنابراین کسانی که نسبت به ترک‌خوردگی دندان‌شان شک و تردید دارند، باید هرچه سریع‌تر به دندانپزشک مراجعه کنند. بی‌توجهی به ترک‌خوردگی دندان و عدم درمان این مشکل می‌تواند به مشکلات اساسی‌تر منجر شود و به‌مرور زمان نیز درد و ناراحتی بیشتری را به شما تحمیل کند.
ترک‌خوردگی دندان چه علائمی دارد؟
وجود دندان ترک‌خورده در دهان لزوما با علائم خاصی همراه نیست. آمارها نشان می‌دهند که حتی بعضی از افرادی که دندان ترک‌خورده دارند، اصلا از این مساله آگاهی نیستند. البته بعضی از انواع ترک‌خوردگی دندان هم بی‌خطر و بی‌ضرر هستند و به درمان خاصی نیاز ندارند.
با این‌حال اگر کسی با هر کدام از علائم زیر مواجه شود، به احتمال زیاد نوع پیشرفته‌تر و گسترده‌تری از ترک‌خوردگی دندان را دارد که قطعا نیازمند مداخله دندانپزشک است:
• احساس درد موقع غذا خوردن، خصوصا موقع جویدن یا گاز زدن تکه‌های بزرگ‌تر غذا
• متورم شدن بافت لثه در اطراف دندان ترک‌خورده
• واکنش و حساسیت ناگهانی دندان نسبت به خوراکی‌ها و غذاهای شیرین
• واکنش و حساسیت ناگهانی دندان نسبت به مواد غذایی سرد یا گرم
• احساس دردی که ناگهان ظاهر می‌شود و ناگهان هم از بین می‌رود
• احساس ناراحتی در اطراف دندان و بافت لثه که نتوان محلش را دقیقا معلوم کرد
ترک‌خوردگی دندان چه علت‌هایی می‌تواند داشته باشد؟
ترک‌خوردگی دندان اساسا می‌تواند علت‌های متفاوتی داشته باشد. این علت‌ها شامل موارد زیر هستند:
• گاز زدن تکه‌های مواد غذایی با قدرت بیش از حد زیاد (خصوصا مواد غذایی سفت و سخت)
• دندان‌قروچه شدید، بیش از حد و پُرفشار
• آسیب‌دیدگی در حوادث مختلف
• پُر کردن بخش وسیعی از دندان برای ترمیم که می‌تواند ساختار باقی‌مانده دندان را ضعیف کند
تغییر دمای ناگهانی هم می‌تواند در گروه علت‌های ترک‌خوردگی دندان قرار بگیرد. برای مثال، چنین اتفاقی برای کسانی که چای داغ می‌نوشند و بلافاصله یک لیوان آب یخ مصرف می‌کنند، واقعا امکان‌پذیر است.
ترک‌خوردگی دندان چطور تشخیص داده می‌شود؟
تشخیص ترک‌خوردگی دندان در همه موارد ساده نیست. اگر ترک‌خوردگی قابل مشاهده نباشد، دندانپزشک تلاش خواهد کرد تا روند تشخیص را با کمک پرسیدن سوالاتی در مورد سابقه دندانپزشکی و علائم محسوس و واضح انجام بدهد.
در ادامه نیز دندانپزشک می‌تواند با استفاده از ابزارهای ذره‌بینی مخصوص، دندان‌ها را با دقت بررسی کند تا محل ترک‌خوردگی را معلوم سازد. همچنین ابزار دقیق و خاصی به نام dental explorer هم وجود دارد که هر گونه ناهمواری و لبه‌های مرتبط با ترک‌خوردگی را روی دندان‌ها شناسایی می‌کند و دندانپزشکان در صورت لزوم می‌توانند از این ابزار کمک بگیرند. استفاده از dental dye یا آشکارساز پلاک دندان هم شیوه دیگری است که می‌تواند ترک‌خوردگی دندان را قابل مشاهده و واضح کند.
در حین روند معاینه و بررسی، دندانپزشک برای یافتن نشانه‌های التهاب به بررسی بافت لثه خواهد پرداخت چون ترک‌خوردگی دندان می‌تواند بافت لثه را تحریک کند و ملتهب سازد. گاهی اوقات هم دندانپزشک از فرد مراجعه‌کننده درخواست می‌کند که چیزی را گاز بگیرد تا از این طریق بتواند منشا درد را به‌طور دقیق مشخص کند.
کمک گرفتن از اشعه X، شیوه دیگری است که به کمک دندانپزشکان می‌آید. اشعه‌های X همیشه محل شکل‌گیری ترک‌خوردگی را نشان نمی‌دهند اما می‌توانند مشکلات احتمالی در پالپ دندان را مشخص کنند. اگر در این روند معلوم شود که پالپ دندان در شرایط ناسالم قرار دارد، همین نشانه می‌تواند نقش موثری در تشخیص ترک‌خوردگی دندان ایفا کند.
چه موقع باید به دندانپزشک مراجعه کنیم؟
هر فردی که نسبت به وجود دندان ترک‌خورده در دهانش شک و تردید دارد، باید در اسرع وقت به دندانپزشک مراجعه کند. اگر درد و ناراحتی ناشی از ترک‌خوردگی کاملا احساس شود و از بین نرود، ضرورت مراجعه سریع‌تر به دندانپزشک نیز بیشتر می‌شود.
در عین حال، شیوه‌های کمکی زیر می‌توانند علائم آزاردهنده ترک‌خوردگی دندان را تا حدودی و به‌طور موقتی تسکین دهند:
• شست‌وشوی دهان با آب گرم برای حفظ پاکیزگی دهان و دندان‌ها
• مصرف داروهای مسکّن یا ضددرد مانند ایبوپروفن
• استفاده از کمپرس سرد روی گونه‌ها برای تسکین تورم و التهاب
هرچه دندان ترک‌خورده برای مدت‌زمان طولانی‌تری درمان‌نشده باقی بماند، شانس نجات دادن دندان مورد نظر نیز کمتر خواهد شد. ابتلا به عفونت نیز از عارضه‌های درمان نکردن ترک‌خوردگی دندان است.
انواع ترک‌خوردگی دندان
ترک‌خوردگی دندان اساسا در میان افراد بالای ۴۰ سال شایع‌تر است و خانم‌ها نیز اغلب بیشتر از آقایان با این مشکل مواجه می‌شوند. خود ترک‌خوردگی دندان هم می‌تواند با توجه به محل شکل‌گیری‌اش، از نظر طول و عمق متفاوت باشد.
کوچک‌ترین نوع ترک‌خوردگی دندان با عنوان craze lines شناخته می‌شود و درون مینای دندان شکل می‌گیرد. افراد عمدتا نمی‌توانند متوجه craze line شوند و درمان خاصی هم برای آن ضرورت ندارد، مگر این‌که با علائم واضح همراه باشد.
دیگر انواع ترک‌خوردگی دندان به ترتیب زیر هستند:
• ترک‌خوردگی بالالثه‌ای اُریب یا Oblique supragingival: این نوع فقط تاج دندان را تحت تاثیر قرار می‌دهد و به لایه زیرین خط لثه گسترش نمی‌یابد.
• ترک‌خوردگی زیرلثه‌ای اُریب یا Oblique subgingival: این نوع به لایه زیرین خط لثه گسترش می‌یابد و می‌تواند دردناک باشد. درمان ضروری و متناسب با این نوع نیز باید به تاج دندان بپردازد و دندان را بازسازی کند.
• دندان دونیم‌شده یا دونیم‌شکسته (Split tooth): این نوع از ترک‌خوردگی، دندان را به دو نیمه تقسیم می‌کند. دندانپزشک به احتمال زیاد فقط قادر خواهد بود که یکی از این دو نیمه دندان را نجات دهد و روند بازسازی دندان هم معمولا با استفاده از روکش دندان انجام خواهد شد. البته گاهی اوقات لازم است که درمان ریشه یا روت کانال تراپی هم برای فرد مراجعه‌کننده انجام شود.
• ترک‌خوردگی اُریب در ریشه دندان (Oblique root): این ترک‌خوردگی معمولا روی سطح دندان نمایان نمی‌شود و آسیب‌دیدگی ناشی از آن در لایه زیرین خط لثه اتفاق می‌افتد و عمدتا هم زیر استخوان فک شکل می‌گیرد. کشیدن دندان معمولا تنها راه برای این نوع از ترک‌خوردگی شدید است.
• شکستی کاسپ یا لبه دندان (Fractured cusp): این حالت وقتی اتفاق می‌افتد که تکه‌ای از سطح دندان که در حال جویدن غذا است، دچار شکستگی شود. این نوع خاص عمدتا در اطراف دندان ترمیم‌شده یا پُرشده اتفاق می‌افتد.
• ترک‌خوردگی ریشه‌ای آپیکال دندان (Vertical apical root): این نوع از ترک‌خوردگی در ریشه دندان شروع می‌شود و به سمت تاج دندان پیشروی می‌کند. طول این ترک‌خوردگی در ساختار دندان می‌تواند متفاوت باشد اما دندان آسیب‌دیده در این شرایط اغلب باید به خاطر درد شدید کشیده شود.
روش‌های درمانی برای ترک‌خوردگی دندان
بهترین روش درمانی برای ترک‌خوردگی دندان پیش از هر چیزی به محل ترک‌خوردگی و وسعت آسیب‌دیدگی دندان بستگی دارد. اگر ترک‌خوردگی ریز و ظریف باشد و باعث احساس ناراحتی نشود، معمولا درمان خاصی ضرورت نمی‌یابد.
با این‌حال، روش‌های درمانی برای ترک‌خوردگی دندان شامل موارد زیر هستند:
• چسباندن بخش لب‌پرشده یا شکسته‌شده دندان
• ترمیم ترک‌خوردگی دندان با رزین پلاستیک، در فرآیندی به‌نام «باندینگ» (bonding)
• استفاده از روش ترمیم یا پُر کردن دندان
• استفاده از روکش دندان که دندان ترک‌خورده را پوشش می‌دهد و از آن محافظت می‌کند
در شدیدترین موارد، یعنی در مواقعی که ترک‌خوردگی به پالپ دندان نفوذ کرده است، امکان دارد که درمان ریشه یا روت کانال تراپی ضرورت پیدا کند. اگر دندان به‌طرز وخیم و شدیدی ترک خورده باشد، ممکن است که دندانپزشک مجبور شود تا دندان را به‌طور کامل بکشد.
اگر دندان پُرشده یا ترمیم‌شده نیز دچار ترک‌خوردگی شود، ممکن است که دندانپزشک مجبور شود تا مواد ترمیمی را تخلیه کند تا از این طریق بتواند وضعیت آسیب‌دیدگی را با دقت و آزادی بیشتری بررسی و معاینه کند.
توجه داشته باشید که ترک‌خوردگی دندان می‌تواند باعث شکل‌گیری عارضه‌های مختلفی شود، خصوصا اگر درمان‌نشده و رهاشده باقی بماند. ابتلا به عفونت از عارضه‌های احتمالی درمان نکردن دندان ترک‌خورده است. نشانه‌های این عفونت نیز عبارتند از:
• افزایش درد
• تورم و التهاب بافت لثه
• افزایش حساسیت نسبت به گرما و سرما
• بوی بد دهان
• احساس درد در غدد گردن
در صورت ابتلا به عفونت، احتمالا چرک ناشی از این مشکل باید تخلیه شود و فرد بیمار نیز احتمالا مجبور خواهد بود که آنتی‌بیوتیک مصرف کند.
چگونه می‌توان از ترک‌خوردگی دندان جلوگیری کرد؟
ترک‌خوردگی دندان در همه موارد قابل پیشگیری نیست، اما پیروی از بعضی راهکار می‌تواند موثر و کمک‌کننده باشد:
• پرهیز از مصرف خوراکی‌ها و غذاهایی که سفت‌وسخت هستند و جویدن‌شان دشوار است، مانند یخ، ته‌دیگ و مغز پاپ‌کورن.
• تلاش برای متوقف کردن یا کنار گذاشتن عادت‌هایی که می‌توانند برای دندان‌ها مخرب باشند، مانند دندان‌قروچه شبانه یا گاز گرفتن ابزارهایی مانند مداد و خودکار.
• تلاش برای فشار ندادن دندان‌ها روی همدیگر در موقعیت‌های خشم‌برانگیز و استرس‌زا
• استفاده از محافظ دهان برای محافظت از دندان‌ها هنگام فعالیت‌های ورزشی
افرادی که با مشکل دندان‌قروچه شبانه یا روی هم فشار دادن دندان‌ها در موقعیت‌های سخت مواجه هستند، بهتر است که با دندانپزشک درباره استفاده از محافظ دهان مشورت کنند.
Medical News Today
ترجمه: ندا احمدلو/ دندانه اگر کسی موقع جویدن غذا با احساس درد مواجه شود یا اگر دندانش به‌طور کاملا ناگهانی نسبت به گرما و سرما واکنش و حساسیت نشان دهد، احتمالا دندان ترک‌خورده‌ای در دهانش دارد. ویژگی هر گونه درد مرتبط با ترک‌خوردگی دندان همین است که لحظه‌ای احساس می‌شود و لحظه‌ای بعد از بین …
