سیاه شدن لثه (Gingival Pigmentation) یکی از مشکلات شایع در بهداشت دهان و دندان است که می‌تواند به دلایل مختلفی از جمله تجمع رنگدانه‌های ملانین، بیماری‌های سیستمیک، مصرف دخانیات و بهداشت نامناسب دهان ایجاد شود.
این تغییر رنگ که ممکن است به صورت لکه‌های تیره یا سیاهی گسترده روی لثه‌ها ظاهر شود، در بسیاری از موارد بی ضرر است اما در برخی شرایط می‌تواند نشانه ای از مشکلات جدی‌تر باشد. در این مقاله به بررسی علل سیاه شدن لثه زیر دندان، علائم همراه با آن و روش‌های مؤثر برای درمان و پیشگیری می‌پردازیم.
سیاه شدن لثه (Gingival Pigmentation) چیست؟
سیاه شدن لثه به تغییر رنگ طبیعی لثه‌ها به رنگ‌های تیره تر مانند سیاه، قهوه ای یا خاکستری گفته می‌شود. این تغییر رنگ می‌تواند در اثر تجمع ملانین، عوامل ژنتیکی، مصرف برخی داروها یا بیماری‌های دهان و دندان رخ دهد.
در برخی افراد، این تیرگی به طور طبیعی وجود دارد و جای نگرانی ندارد، اما در برخی موارد می‌تواند نشان دهنده مشکلاتی مانند بیماری لثه، عفونت‌های باکتریایی یا مشکلات سیستمیک باشد. بررسی علت اصلی این تغییر رنگ و اقدام به درمان به موقع می‌تواند به حفظ سلامت لثه و جلوگیری از مشکلات جدی‌تر کمک کند.
لثه سیاه نشانه چیست؟
سیاه شدن لثه می‌تواند نشانه ای از عوامل مختلفی باشد که برخی از آن‌ها بی ضرر و برخی دیگر نیازمند توجه پزشکی هستند. در برخی افراد، لثه‌های تیره به دلیل ویژگی‌های ژنتیکی و افزایش طبیعی ملانین در بافت لثه مشاهده می‌شود.
اما در موارد دیگر، تغییر رنگ لثه‌ها ممکن است به دلیل بیماری‌های دهان و دندان، عفونت‌های باکتریایی، مشکلات سیستمیک یا حتی عوارض مصرف برخی داروها باشد. برخی از مهم‌ترین دلایل سیاهی لثه عبارت‌اند از:
- پیگمانتاسیون طبیعی: در برخی افراد، به‌ویژه در کسانی که پوست تیره‌تری دارند، تولید ملانین بیشتر می‌تواند باعث تیرگی طبیعی لثه‌ها شود.
- بیماری‌های لثه: عفونت‌های باکتریایی، ژنژیویت و پریودنتیت از جمله عواملی هستند که می‌توانند رنگ لثه‌ها را تغییر دهند.
- مصرف دخانیات: نیکوتین موجود در سیگار و قلیان می‌تواند باعث افزایش تولید ملانین و در نتیجه تیرگی لثه‌ها شود.
- مشکلات سیستمیک: برخی بیماری‌های داخلی مانند آدیسون یا سندرم پوتز جگرز می‌توانند باعث تغییر رنگ لثه‌ها شوند.
- مصرف داروها: برخی داروهای خاص مانند مینوسایکلین و داروهای ضد مالاریا ممکن است موجب تغییر رنگ لثه‌ها شوند.
علامت رایج سیاهی لثه
سیاه شدن لثه ها می‌تواند با علائم مختلفی همراه باشد که این علائم می‌توانند نشانه‌ای از مشکلات بهداشتی، بیماری‌های لثه یا مشکلات سیستمیک باشند. برای شناسایی بهتر این علائم، جدول زیر شامل رایج ترین علائم سیاهی لثه است که می‌تواند به شما کمک کند تا در صورت مشاهده این علائم، اقدام به درمان مناسب کنید.
| علامت | شرح | علت محتمل |
|---|---|---|
| تغییر رنگ لثه | لثه‌ها ممکن است به رنگ‌های تیره‌تر مانند سیاه یا قهوه‌ای تغییر یابند. | تجمع ملانین، بیماری‌های لثه، دخانیات |
| التهاب و تورم | لثه‌ها ممکن است متورم، قرمز و حساس به لمس شوند. | عفونت، ژنژیویت، پریودنتیت |
| خونریزی لثه | خونریزی از لثه‌ها هنگام مسواک زدن یا استفاده از نخ دندان. | ژنژیویت، التهاب لثه |
| درد و حساسیت | لثه‌ها ممکن است دردناک یا حساس به غذاهای داغ و سرد باشند. | بیماری‌های لثه، عفونت‌ها |
| بوی بد دهان | بوی نامطبوع دهان که ممکن است ناشی از عفونت یا تجمع پلاک باشد. | بیماری لثه، عفونت‌های دهانی |
| لکه‌های تیره روی دندان | لکه‌های تیره یا قهوه‌ای بر روی سطح دندان‌ها ممکن است دیده شوند. | تجمع پلاک، دخانیات، تارتار |
| رسوبات سخت بر روی دندان | رسوبات سخت مانند تارتار ممکن است روی دندان‌ها تشکیل شوند. | عدم رعایت بهداشت دهان، بیماری لثه |
مهم‌ترین علت سیاه شدن لثه
سیاه شدن لثه‌ها می‌تواند به دلایل مختلفی رخ دهد. برخی از این دلایل طبیعی و بی ضرر هستند، در حالی که برخی دیگر می‌توانند نشان دهنده مشکلات جدی تری باشند. در ادامه به بررسی مهم ترین علت های سیاه شدن لثه پرداخته‌ایم:
تجمع پلاک و تارتار
تجمع پلاک و تارتار در نواحی لثه می‌تواند باعث التهاب و تغییر رنگ لثه‌ها شود. این پلاک‌ها معمولاً در نتیجه بهداشت ناکافی دهان و دندان ایجاد می‌شوند.
استعمال دخانیات
مصرف سیگار و قلیان می‌تواند باعث تغییر رنگ لثه‌ها و ایجاد لکه‌های تیره شود. نیکوتین موجود در دخانیات نه تنها بر رنگ لثه‌ها تأثیر می‌گذارد، بلکه باعث ضعف در سیستم ایمنی بدن و بیماری‌های لثه می‌شود.
بیماری های لثه
بیماری هایی مانند ژنژیویت (التهاب لثه) و پریودنتیت (بیماری پیشرفته لثه) می‌توانند باعث تغییر رنگ لثه‌ها به تیره شوند. این بیماری‌ها معمولاً به دلیل تجمع پلاک و عدم رعایت بهداشت دهان ایجاد می‌شوند.
آسیب‌های بیرونی
ضربه یا آسیب به لثه‌ها می‌تواند باعث سیاه شدن آن ناحیه شود. این آسیب‌ها ممکن است ناشی از وارد شدن فشار شدید یا جراحی‌های دهانی باشند.
بیماری های مرتبط با سیاه شدن لثه
سیاه شدن لثه‌ها در برخی مواقع می‌تواند به بیماری‌های داخلی یا اختلالات سیستمیک اشاره داشته باشد. این بیماری ها اغلب باعث تغییرات هورمونی یا آسیب به بافت های دهان می‌شوند. در ادامه به برخی از این بیماری‌ها و علائم مرتبط با آن‌ها پرداخته‌ایم:
آدیسون (Addison’s Disease)
بیماری آدیسون یک اختلال هورمونی است که ناشی از تولید ناکافی هورمون های قشر غدد فوق کلیوی می‌باشد. یکی از علائم رایج این بیماری، تغییر رنگ پوست و لثه‌ها به رنگ تیره یا سیاه است. علائم مرتبط این بیماری به شرح زیر است:
- خستگی مزمن
- کاهش وزن
- کم‌خونی
- تغییرات در رنگ پوست و لثه‌ها
پوتز جگرز (Peutz–Jeghers Syndrome)
این یک اختلال ژنتیکی نادر است که با لکه های تیره در لثه‌ها و دهان همراه است. این لکه‌ها معمولاً در جوانی یا در دوران کودکی آغاز می‌شوند. همچنین، این بیماری ممکن است باعث ایجاد مشکلات گوارشی مانند پولیپ‌های گوارشی شود.
پوتز جگرز علایمی برای تشخیص دارد. این علائم شامل لکه‌های تیره در لثه‌ها و پوست، مشکلات گوارشی مانند درد معده یا اسهال است.
بارداری
تغییرات هورمونی در دوران بارداری می‌تواند باعث تغییر رنگ لثه‌ها شود. این تغییرات ممکن است به طور موقت اتفاق بیفتد و معمولاً پس از زایمان به حالت طبیعی برمی‌گردد. علائم مرتبط سیاه شدن لثه در بارداری شامل؛ تغییر رنگ لثه‌ها، التهاب و خونریزی لثه‌ها است.
ژنژیویت زخمی نکروزان (Necrotizing Ulcerative Gingivitis)
این نوع التهاب لثه به شدت دردناک است و باعث خونریزی و تغییر رنگ لثه‌ها می‌شود. این بیماری معمولاً به‌دلیل عفونت های باکتریایی یا استرس‌های شدید ایجاد می‌شود. علائم مرتبط به این بیماری عبارت اند از:
- خونریزی لثه‌ها
- درد شدید
- بوی بد دهان
- زخم‌های لثه‌ای
روش‌های درمان سیاه شدن لثه
درمان سیاه شدن لثه‌ها بستگی به علت تغییر رنگ آن‌ها بستگی دارد. ممکن است بیمار برای درمان آن نیاز به جراحی لثه داشته باشد. در ادامه، جدول زیر به معرفی روش‌های مختلف درمان سیاه شدن لثه پرداخته است که می‌تواند به تشخیص و درمان این مشکل کمک کند.
| روش درمان | شرح | توضیحات اضافی |
|---|---|---|
| اسکالپل (Scalpel Surgery) | استفاده از تیغ جراحی برای حذف بافت‌های تیره لثه. | برای درمان موارد شدید آسیب به لثه‌ها و تغییر رنگ آن‌ها استفاده می‌شود. |
| کرایو سرجری (Cryosurgery) | استفاده از دمای پایین یا یخ برای درمان لثه‌های تیره و آسیب‌دیده. | روش غیرتهاجمی برای حذف سلول‌های آسیب‌دیده و بازگرداندن رنگ طبیعی لثه‌ها. |
| دپیگمانتاسیون (Depigmentation) | برداشتن رنگدانه‌های اضافی از لثه با استفاده از لیزر یا جراحی. | مناسب برای افرادی که لثه‌های تیره ناشی از تجمع ملانین دارند. |
| پیوند لثه (Gum Grafting) | پیوند بافت لثه از بخش دیگری از دهان برای بازسازی لثه‌های آسیب‌دیده. | برای موارد شدید آسیب و از دست دادن لثه استفاده می‌شود. |
| بلیچینگ (Bleaching) | استفاده از روش‌های سفیدکننده برای بهبود رنگ لثه‌ها. | مناسب برای افرادی که تغییر رنگ لثه‌ها ناشی از دخانیات یا پلاک است. |
| دارو برای سیاهی لثه | درمان‌های هورمونی برای سیاهی لثه ناشی از بیماری‌های سیستمیک. | در صورت وجود بیماری‌های سیستمیک مانند آدیسون، درمان دارویی لازم است. |
درمان‌های خانگی سیاه شدن لثه
در کنار روش های حرفه‌ای درمانی که توسط دندانپزشک انجام می‌شود، درمان‌های خانگی نیز می‌توانند به بهبود وضعیت لثه‌ها کمک کنند. این روش‌ها به ویژه در مراحل ابتدایی تغییر رنگ لثه‌ها مفید هستند. در ادامه، به برخی از درمان‌های خانگی که می‌توانند در سیاه شدن لثه مفید باشند، اشاره شده است:
- محلول نمک و آب گرم: شستشو با محلول نمک و آب گرم می‌تواند التهاب و عفونت‌های لثه را کاهش دهد. نمک خاصیت ضدباکتریایی دارد و می‌تواند به بهبود سلامت لثه‌ها کمک کند.
- دهان شویه‌های ضدعفونی کننده: استفاده از دهان‌شویه‌های ضدعفونی‌کننده که معمولاً حاوی مواد ضدباکتریایی هستند، می‌تواند باکتری‌های موجود در دهان را از بین ببرد و به پیشگیری از عفونت‌های لثه کمک کند.
- استفاده از مسواک نرم: استفاده از مسواک با برس نرم برای جلوگیری از آسیب به لثه‌ها و تحریک سیاهی آن‌ها توصیه می‌شود. مسواک‌های نرم به‌طور مؤثر پلاک و تارتار را پاک می‌کنند بدون آنکه به لثه‌ها آسیب بزنند.
- دانه‌های روغنی: استفاده از روغن‌های طبیعی مانند روغن نارگیل که خواص ضدباکتریایی دارند، می‌تواند به بهبود سلامت لثه‌ها کمک کند. این روغن‌ها می‌توانند در کاهش التهاب و بهبود وضعیت لثه موثر باشند.
چگونه از سیاه شدن لثه‌ها پیشگیری کنیم؟
پیشگیری از سیاه شدن لثه‌ها نیازمند رعایت مراقبت‌های بهداشتی مناسب و تغییر برخی عادات روزانه است. در ادامه به بررسی روش‌های مؤثر برای پیشگیری از سیاه شدن لثه‌ها پرداخته‌ایم:
رعایت بهداشت دهان و دندان
مهم ترین عامل در پیشگیری از سیاه شدن لثه‌ها، رعایت بهداشت دهان و دندان است. مسواک زدن به طور منظم (حداقل دو بار در روز) و استفاده از نخ دندان به طور روزانه برای از بین بردن پلاک و تارتار ضروری است.
پرهیز از دخانیات
مصرف سیگار و قلیان نه تنها به رنگ لثه‌ها آسیب می‌زند، بلکه خطر ابتلا به بیماری‌های لثه را نیز افزایش می‌دهد. بهتر است از دخانیات به طور کلی اجتناب کنید.
مراجعه منظم به دندانپزشک
معاینه و جرم گیری منظم توسط دندان پزشک می‌تواند به پیشگیری از تجمع پلاک و بیماری‌های لثه کمک کند. دندان پزشک می‌تواند در صورت لزوم، اقدامات لازم را برای حفظ سلامت لثه‌ها انجام دهد.
مراقبت از دندان‌های پرشده
در صورت داشتن دندان‌های پرشده، مراقبت‌های ویژه‌ای از لثه‌های اطراف دندان‌های پرشده انجام دهید. این مراقبت‌ها می‌توانند از آسیب به لثه‌ها و تغییر رنگ آن‌ها جلوگیری کنند.
سوالات متداول
1. آیا سیاه شدن لثه همیشه نشانه‌ای از عفونت است؟
خیر، سیاه شدن لثه می‌تواند به دلایل مختلفی مانند تروما، کمبود ویتامین و بیماری‌های سیستمیک بروز کند.
2. آیا کمبود ویتامین می‌تواند باعث سیاه شدن لثه شود؟
بله، کمبود ویتامین‌هایی مانند ویتامین C و D می‌تواند باعث تغییر رنگ و سیاه شدن لثه‌ها شود.
4. آیا سیاه شدن لثه در نوجوانان طبیعی است؟
تغییرات هورمونی در دوران بلوغ می‌تواند باعث التهاب و تغییر رنگ لثه‌ها در نوجوانان شود. با این حال، اگر این مشکل شدید و مداوم باشد، باید به دندانپزشک مراجعه شود.
5. آیا روش‌های خانگی می‌توانند سیاهی لثه را درمان کنند؟
روش‌های خانگی مانند استفاده از دهان شویه آب نمک و گیاهان دارویی می‌توانند به کاهش موقت سیاهی لثه کمک کنند، اما برای درمان کامل و رفع علت اصلی مشکل، مراجعه به دندانپزشک ضروری است.